صبح بافق؛ ایجاد قطب پژوهشی و صنعتی تولید عناصر راهبردی در شهرستان بافق دکتر حجت نادری استادیار پژوهشکده فناوری های معدنکاری دانشگاه یزد و مجری طرح پژوهشی استحصال عناصر راهبردی از ذخایر بلوک ایران مرکزی عناصر راهبردی به مجموعه عناصری گفته می‌شود که در صنایع نوین (مانند تکنولوژی‌های تولید سوخت‌های پاک (مانند انرژی خورشیدی)، صنایع ماهواره ای و مخابراتی) و همچنین در صنایع استراتژیک و نظامی (مانند ساخت موشک، رادارها و…) کاربرد دارند. از جمله این عناصر می‌توان به عناصر نادر خاکی (مانند لانتانیوم و سریوم) و عناصر گالیم، ایندیم و… اشاره کرد.
بر اساس اکتشافات انجام شده در کشور، ظرفیت تولید عناصر نادر ایران در حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن می‌باشد. تاکنون ۱۰ آنومالی عناصر نادر خاکی در کشور شناسایی که بیشترین تعداد آن در استان یزد و بویژه در منطقه گزستان در شرق بافق واقع شده است. گزستان (با ذخیره ۶۰ میلیون تن و عیار یک دهم درصد) و آنومالی شماره ۵ ساغند (باذخیره ۲۰ میلیون تن و عیار دو دهم درصد) از مهمترین این ذخایر هستند. علاوه بر این، در بسیاری از معادن سنگ آهن استان مانند چغارت و چاهگز، خاک معدن حاوی عناصر راهبردی مانند عناصر نادر خاکی و توریم است که قابلیت فرآوری و استحصال دارند. با توجه به پتانسیل بالای استان یزد در زمینه عناصر راهبردی، این استان می‌تواند به قطب پژوهش و تولید فناوری در زمینه تکمیل زنجیره استحصال عناصر نادر و همچنین تولید کنسانتره عناصر نادر در مقیاس صنعتی تبدیل شود. وجود ذخایر غنی، مراکز تحقیقاتی و صنعتی پویا، دانشگاهها و اعضا هیات علمی و دانشجویان فعال در زمینه های مرتبط و سرمایه های مالی کافی، زمینه بسیار مناسبی برای احداث واحد صنعتی تولید عناصر راهبردی را فراهم آورده است. در حال حاضر، ۱۸۰ تن عناصر نادر خاکی به صورت مستقیم برای مصرف در صنایع شیشه سازی، آلیاژها و کاتالیست های خودرو، وارد کشور می شود، در صورتی که واردات غیر مستقیم این عناصر تا ۱۸۰۰ تن در سال، در آهن رباها و کاتالیست های پتروشیمی، پالایشگاه ها و باطری ها انجام می شود. با توجه به نیاز این صنایع، در صورت ضرورت و تصمیم به تولید این عناصر، می توان ظرفیت واحد صنعتی را تا ۵۰۰ هزار تن کانسنگ در سال در نظر گرفت. البته در صورت افزایش ذخایر آنومالی ۵ ساغند، این میزان ظرفیت قابل افزایش است. مراحل مختلف تولید عناصر نادر خاکی عمدتا شامل مراحل زیر است:
۱- سنگ شکنی و آسیاب کردن
۲- تولید کنسانتره عناصر نادر به روش های جدایش مغناطیسی، جدایش ثقلی و یا فلوتاسیون
۳- پخت اسیدی کنسانتره عناصر نادر با اسید سولفوریک در کوره با دمای ۳۰۰ درجه
۴- انحلال خاک پخته شده در آب و حل کردن عناصر نادر
۵- خالص سازی و استخراج عناصر نادر به صورت اکسید عناصر نادر با روش ترسیب چین ۸۵ درصد از منابع خاکی کمیاب زمین را تولید می‌کند و یکی از بزرگترین ابزارهای تکنولوژیکی، اقتصادی و راهبردی در مقابل ایالت متحده است. این کشور بعضا با کاهش تولید این عناصر به راحتی در جنگ اقتصاد خود را در مقابل کشورهای غربی پیروز میدان است. از دولت مردمی و انقلابی که شعار اقتصاد مقاومتی را سرلوحه خود قرار داده است انتظار می رود مسئله عناصر راهبردی را مورد توجه ویژه قرار داده و با ایجاد قطب پژوهشی عناصر راهبردی به پشتوانه پژوهشکده فناوری‌های معدنکاری دانشگاه یزد و قطب صنعتی عناصر راهبردی با حمایت شرکت سنگ آهن مرکزی ایران، این قطب پژوهشی صنعتی را در شهرستان بافق راه اندازی تا با ظرفیت های موجود نقطه عطفی در تاریخ فناوری های راهبردی کشور بوجود آید. انشاءالله